به سلامتی آقای مدیرمسئول :)

با ۲ هفته تاخیر برنامه‌های روز جهانی کتاب کودک و نوجوان در ایران برگزار می‌شود

لالایی خواندن برای یک روز جهانی

روز جهانی کتاب کودک، آرام در کشورمان سپری شد، اما اعضای انجمن نویسندگان کودک و نوجوان ایران در مراسمی که روز 29 فروردین در خانه هنرمندان برگزار می‌شود گردهم می‌آیند و از مهدی حجوانی، نویسنده و منتقد پیشکسوت ادبیات کودک و نوجوان تقدیر و برنامه‌های این روز را برگزار می‌کنند. در چنین شرایطی نویسندگان ادبیات کودک و نوجوان هم از وضعیت کتاب‌های این گروه سنی سخن می‌گویند.

به گزارش جام‌جم، دوم آوریل هر سال برابر با چهاردهم فروردین، با نام روز جهانی کتاب کودک نامگذاری شده است. در کشورمان نیز، روز جهانی کتاب کودک از سال ۱۳۴۹ به رسمیت شناخته شده‌ است. به همین دلیل همه ساله برنامه‌های متنوعی در سطح جهان برای این روز برگزار می‌شود؛ اما روز شنبه در سراسر کشور هیچ خبری مرتبط با این رویداد نبود که چرایی آن را و همچنین وضعیت ادبیات کودک و نوجوان را در ادامه واکاوی کرده‌ایم.

روز جهانی با 2 هفته تاخیر

از آنجا که روز جهانی کتاب کودک با تعطیلات نوروزی در ایران همراه است، معمولا برنامه‌های مرتبط با آن با اندکی تاخیر برگزار می‌شود. معصومه انصاریان، دبیر و سخنگوی انجمن نویسندگان کودک و نوجوان درباره برنامه‌های امسال این روز در ایران بیان کرد: ما هر سال یک دیدار نوروزی در اولین پنجشنبه نوروز میان اعضای انجمن داریم که این برنامه را روز ۲۹ فروردین برگزار می‌کنیم.

او ادامه داد: یکی از مهم‌ترین برنامه‌های امسال انجمن برای روز جهانی کتاب کودک، تقدیر از مهدی حجوانی است. نکوداشت فعالان عرصه کتاب کودک در ایران از سال‌ها پیش باب بوده و بر همین اساس از چهره‌هایی مانند فریدون عموزاده خلیلی، هوشنگ مرادی‌کرمانی و احمدرضا احمدی تاکنون قدردانی شده‌است. نکوداشت آقای حجوانی هم بر همین اساس برگزار می‌شود.

مهدی حجوانی متولد نخستین روز سال ۱۳۳۹ در تهران است که شهرتش به‌خاطر کتاب‌های حوزه کودکان و نوجوانان و نقد در این زمینه است. او از موسسان مجله پژوهشنامه است که فصلنامه‌ای پژوهشی در زمینه ادبیات کودک و نوجوان است. همچنین حجوانی سال‌ها سردبیر ماهنامه کتاب ماه کودک بوده و از موسسان جایزه لاک‌پشت پرنده محسوب می‌شود که چهار سال از عمر آن می‌گذرد. اما از دیگر برنامه‌های روز جهانی کتاب کودک که ۲۹ فروردین در خانه هنرمندان برگزار می‌شود و انصاریان به آن اشاره می‌کند، تجلیل از برگزیدگان جلسات قصه‌خوانی انجمن نویسندگان کودک و نوجوان است. انجمن در طول سال هر یکشنبه در میان این جلسات را برگزار می‌کند و قصد دارد در این مراسم برگزیدگان این جلسات در طول سال را معرفی و از آنها تقدیر کند.

منبع

اگر تروریست‌ها در کودکی کتاب می‌خواندند...

علی‌اصغر سیدآبادی

وقتی اولین تصویر از مظنونان انفجار بروکسل بر صفحه تلویزیون ظاهر شد، با خودم فکر کردم اگر آنان در کودکی شعر و داستان می‌خواندند و از رهگذر آشنایی با شخصیت‌ها و دنیاهای متفاوت و متنوع کتاب‌ها شناخت وسیع‌تر و عمیق‌تری نسبت به دیگران پیدا می‌کردند، آیا باز هم ذهنشان پذیرای تن‌دادن به چنین کارهایی بود؟

در قیافه و ظاهرشان هیچ چیز عجیبی که آنان را از دیگران متمایز کند، نبود. در فرودگاه های ین‌المللی روزانه تعداد زیادی شبیه به آنان را می‌توان دید که آزارشان به کسی نمی‌رسد.
انفجارهای بروکسل و پیش از آن حوادث تروریستی پاریس و پیش‌تر حضور شهروندان اروپایی در صفوف داعش، این گروه را بیش‌ازپیش زیر ذره‌بین برده و آگاهی‌های تازه‌ای به دست داده است.
یکی از این آگاهی‌های نگران‌کننده حضور کودکان و نوجوانان یا جوانان کم‌سن‌وسال در صفوف داعش است. گزارش‌هایی از پیوستن شهروندان اروپایی به داعش، حکایت از آن دارد که دانش‌آموزان دبیرستانی در اروپا از مخاطبان هدف این گروه بوده‌اند. این گزارش‌ها در کنار تصویرهایی از کودکان داعشی که دست به اعمال خشونت‌آمیز می‌زنند و در کشتن و سربریدن مشارکت فعال دارند، معنادارتر می‌شود. این تصویرها اگرچه یادآور برخی از فیلم‌های فانتزی - اهریمنی است، اما متأسفانه واقعیت دارند و این پرسش را به وجود می‌آورند که چرا این کودکان و نوجوانان جذب داعش می‌شوند؟ یا چرا داعش می‌تواند آنان را همچون ابزاری برای خشونت و کشتن و بریدن در اختیار بگیرد؟
با اینکه در هفته‌های اخیر داعش در سراشیب شکست افتاده و احتمالا جذابیتش را برای نوجوانان و جوانانی که زمینه پیوستن به آن را دارند، از دست داده، اما اصل ماجرا تغییری نکرده است. در کشورهای مختلف گروه‌های خشونت‌طلب با اعتقادات دینی و سیاسی متفاوت وجود دارند که به کودکان و نوجوانان به چشم عاملانی زودبازده نگاه می‌کنند و اگر به ریشه‌های آن توجه نشود، در آینده گروه یا گروه‌های دیگر از این دست می‌توانند کودکان و نوجوانان را قربانی مطامع خود کنند.درباره ریشه‌های این پدیده مراکز پژوهشی مختلف، روزنامه‌نگاران و تحلیلگران، گزارش‌های مختلفی منتشر کرده‌‌اند و به علل و عوامل بسیاری توجه نشان داده‌اند.  در یکی از این گزارش‌ها با اشاره به نمایشی‌بودن خشونت‌های وحشتناک داعشی‌ها به‌خصوص توسط کودکان از الگوهای مشابه نمایشی این خشونت‌ها و برخی از فیلم‌های سینمایی و بازی‌های آنلاین، پرده برداشته و از آن به عنوان یکی از عوامل جذب نوجوانان و جوانان کم‌سن‌وسال به داعش یاد شده بود.
به مدد گزارش‌های منتشرشده، ما تصویرهایی از زندگی برخی نوجوانان و جوانان داعشی پیش از پیوستن به داعش در اختیار داریم که در خبرگزاری‌ها و شبکه‌های اجتماعی به صورت عکس یا در گفت‌وگو با والدین آنها منتشر شده است. در این گزارش‌ها نشانه‌هایی از علاقه برخی از این نوجوانان به سینما، ورزش، موسیقی و حتی مد می‌توانیم ببینیم، اما من باوجود جست‌وجو عکس یا نشانه‌ای از کتاب ندیده‌ام. هیچ گزارشی نخوانده‌ام که مادر یا پدر یکی از آنان گفته باشد بچه من پیش از پیوستن به داعش کتاب می‌خواند. در گزارشها از درس‌خوان‌بودن و حتی شاگرد ممتازبودن برخی از آنان گفته شده است، اما از کتاب‌خوان‌بودن آنها خیر.
با قاطعیت نمی‌توانم ادعا کنم اگر این افراد ادبیات (شعر و داستان) خوانده بودند، رفتارشان چگونه بود. درباره آنان امکان سنجش نداریم، اما می‌توانیم بین کتاب‌خوانی و خشونت مطالعاتمان را گسترش بدهیم. می‌توانیم با مراجعه به تجربه‌های شخصی و جمعی‌مان این موضوع را بیشتر بشکافیم.
 تحقیقات اجتماعی نشان می‌دهد خواندن، تأثیرات اجتماعی عمیقی بر مخاطبان دارد. تحقیقات از سازگاری و همدلی بیشتر کتاب‌خوانان نسبت به دیگران حکایت دارد.
سال گذشته ترجمه یادداشتی از یک نشریه خارجی ‌‌‌را خواندم  که دلایلی ذکر کرده بود درباره اینکه چرا کتاب‌خوان‌ها بهترین آدم‌هایی هستند که باید عاشقشان شد. در این یاداشت به تحقیقاتی ارجاع داده شده بود که نشان می‌داد کسانی که رمان می‌خوانند میان انسان‌ها بیشترین قدرت همدلی با دیگران را دارند و قابلیتی دارند با عنوان «تئوری ذهن» که در کنار آنچه خود به آن اعتقاد دارند، می‌توانند عقاید، نظر و علائق دیگری را مدنظر قرار دهند و درباره آن قضاوت کنند.
آنها می‌توانند بدون اینکه عقاید دیگران را رد کنند یا از عقیده خودشان دست بردارند، از شنیدن تفکرات دیگران لذت ببرند. علاوه بر آنچه در این پژوهش‌ها آمده است، می‌توانیم با توجه به فرایند کتاب‌خواندن به این نتیجه برسیم که کتاب و به‌خصوص کتاب‌های رمان و داستان به خوانندگان جوان کمک می‌کند دنیای دیگری بسازند، رؤیا‌ها و خواسته‌هایشان را در دنیایی منظم تخیل کنند. به آنها امکان تبدیل زندگی‌های دیگران را به تجربه زیسته می‌دهد. تخیل آنان را تقویت می‌کند، به تفکر انتقادی آنان میدان می‌دهد. به آنها امکان می‌دهد دنیا را از چشم دیگران ببینند، قدرت درک دیگران و تفاهم با آنان را داشته باشند و توان استدلال‌کردن و گفت‌و‌گوکردن را تقویت می‌کند.
اگر چنین پژوهش‌هایی درست باشند که تجربه شخصی ما هم جز آن را نمی‌گوید، می‌توانیم با اطمینان بیشتری بگوییم اگر آنان در کودکی کتاب‌های داستان می‌خواندند، احتمالا مقاومت بیشتری در برابر چنین خواسته‌ای داشتند. حالا می‌توانیم بااطمینان بیشتری بگوییم کتاب‌خواندن و به‌خصوص خواندن شعر و داستان، یکی از بهترین راه‌ها برای کاهش خشونت و تعصب‌های منتهی به خشونت است.

منبع: روزنامه شرق

چالش کتاب‌خوانی لاک‌پشت پرنده در سال ۱۳۹۵

#لاکپشت_‌پرنده‌۹۵

به دفترچه‌ی تلفن نگاه می‌کنم و یکی‌یکی کنار اسم بازیگرها و کارگردان‌هایی که با آن‌ها تماس می‌گیرم، ضرب‌در می‌زنم. به دبیر تحریریه‌ می‌گویم که خسته شده‌ام و دیگر نمی‌خواهم با هیچ هنرمندی گپ بزنم و از او درباره‌ی کتاب‌های خوبی بپرسم که خواندنِ آن‌ها را به کودکان و نوجوانان توصیه می‌کند. می‌گویم توصیه و پیشنهادی در کار نیست و بیش‌تر هنرمندهای عزیز کشورمان از ادبیات کودک و نوجوان بی‌خبرند. نه فقط هنرپیشه‌ها حتی نویسندگان و شاعرانی که برای بچه‌ها قصه و شعر می‌نویسند، ناامیدم می‌کنند. تعداد کمی از آن‌ها هستند که می‌توانند درباره‌ی کتاب‌هایی غیر از آثار خودشان حرف بزنند. حالا نمی‌دانم آیا حق دارم از خانم خطیبی، معلم ادبیات یکی از دبیرستان‌های نمونه‌ی شهر، ناراحت باشم که غیر از هوشنگ مرادی کرمانی هیچ نویسنده‌ای را نمی‌شناسد که برای نوجوانان بنویسد! آیا می‌توانم از خودم بپرسم چرا مربی مهارت‌های زندگی در آموزش‌گاه خصوصی مهرآوران هیچ اهمیتی به خواندن نمی‌دهد و هیچ اعتقادی به ادبیات ندارد. آیا می‌توانم تعجب نکنم که آقای حسینی، معلم نقاشیِ هنرستان، فقط کتاب‌های نورالدین زرین‌کلک و فرشید مثقالی را دیده باشد و وقتی درباره‌ی آثار کوئنتین بلیک یا پژمان رحیمی‌زاده حرف می‌زنم، اظهار بی‌اطلاعی کند! آیا دل‌خوری‌ام طبیعی است وقتی خانم بهرامی، که مسئول کتاب‌خوانی و پژوهش مدرسه‌ی تیزهوشان است، نمی‌تواند اسم ده‌تا رمان نوجوان را بگوید که در ده سال اخیر چاپ شده‌اند.
تمام‌مدت به این فکر می‌کنم که یعنی هنرمندان، نویسندگان و معلمان هیچ کتابی برای فرزندشان نمی‌خرند و یا پیش نیامده که کناردستِ بچه‌شان بنشینند و کتاب بخوانند و یا اصلاً چطور می‌شود که شغل و حرفه‌ی کسی با کودکان و نوجوانان مرتبط باشد، ولی از نویسنده‌ها و کتاب‌های مناسب برای این گروه‌های سنی بی‌خبر باشد. باورکردنی نیست،‌ ولی کم‌تر پیش می‌آید که نامِ یک کتاب کودک و یا نوجوان از دهانِ یک هنرمند و یا نویسنده‌ی مشهور بیرون بیاید و بین مردم بچرخد و هنوز هم بسیاری از والدین و معلمان به نیروی انرژی‌بخش و امیدآفرینِ ادبیات که می‌تواند زندگی کودکان و نوجوانان را غرق در لذّت و آگاهی کند، اعتمادی ندارند. آن‌ها ترجیح می‌دهند فرزند/دانش‌آموزشان امتیازهای دیگری مثل تسلط بر زبان‌‌های خارجی یا مهارت نواختن پیانو و گیتار را داشته باشد تا این‌که کتاب‌خوان باشد و خوره‌ی رُمان و داستان!
قبول! زندگی سخت شده و گرانی بی‌داد می‌کند و کارِ زیاد هم وقتِ فراغت برایتان نگذاشته است، ولی خواندن کتاب‌های کودک و نوجوان هم بخشی از همین وظایف معمول برای ایفای نقشِ پدری و مادری و آموزگاری و نویسندگی و بازیگری است، نیست؟ جدای وظیفه، خواندن داستان و دیدن تصاویر کتاب‌های کودکان و نوجوانان از خستگی‌ها و ناامیدی‌های بزرگ‌سالان کم می‌کند و منبع ایده‌های تازه و تصمیم‌های بکر در زندگی شخصی و حرفه‌ای خواهد بود. لاک‌پشت پرنده امیدوار است سال نود و پنج فصلی نو برای تجربه‌های تازه در کتاب‌خوانی بزرگ‌سالان با محوریت کتاب‌های کودکان و نوجوانان باشد و هر پدر و مادر، معلم و مربی، هنرپیشه و نویسنده‌ای برای خودش یک چالش کتاب‌خوانی داشته باشد و برنامه‌ریزی کند تا امسال
کتابی را بخواند که شعر برای خردسالان است.
کتابی را بخواند که برای کودکان و نوجوانان نوشته شده و فیلمش را دیده‌ام.
کتابی را بخواند که نویسنده‌اش اهل یکی از شهرستان‌های ایران است.
کتابی را بخواند که لاک‌پشت پرنده پیشنهاد کرده است.
کتابی را بخواند که اولین‌بار در سال ۹۵ برای کودکان و نوجوانان چاپ شده است.
کتابی را بخواند که فرزندش (فرزند خواهرش/ برادرش/ دوستش/ همکارش/ همسایه‌اش) دوست دارد.
کتابی را بخواند که تصویری است و خواندن آن کمتر از پنج دقیقه طول می‌کشد.
کتابی را بخواند که به‌خاطر تصویرسازی‌هایش جایزه گرفته است.
کتابی را بخواند که هم‌زمان با به دنیا آمدن فرزندش (فرزند خواهرش/ برادرش/ دوستش/ همکارش/ همسایه‌اش) چاپ شده است.
کتابی را بخواند که جزو رمان‌های کلاسیک ادبیات جهان است و برای کودکان و نوجوانان خلاصه‌نویسی شده است.
کتابی را بخواند که کتاب محبوبِ دورانِ کودکی‌اش بوده است.
کتابی را بخواند که بازنویسی متون کهن فارسی برای کودکان و نوجوانان است.
کتابی را بخواند که اولین اثر یک نویسنده‌ی تازه‌کار برای کودکان و نوجوانان است.
کتابی را بخواند که از تاریخ ایران برای کودکان و نوجوانان می‌گوید.
کتابی را بخواند که کتابی که فرزندش (فرزند خواهرش/ برادرش/ دوستش/ همکارش/ همسایه‌اش) نیمه‌‌تمام رها کرده است.
کتابی را بخواند که برای کودکان و نوجوانان چاپ شده و برنده‌ی یک جایزه‌ی ملی شده است.
کتابی را بخواند که برای نوجوانان منتشر شده است و بیش‌تر از ۵۰۰ صفحه دارد.
کتابی را بخواند که مجموعه‌ای چند جلدی برای کودکان و یا نوجوانان است.
کتابی را بخواند که یک نویسنده‌ی آسیایی برای کودکان و نوجوانان نوشته و به فارسی ترجمه شده است.
کتابی را بخواند که درباره‌ی حیات‌وحش و محیط‌زیست برای کودکان و نوجوانان منتشر شده است.
کتابی را بخواند که یکی از پُرفروش‌ترین کتاب‌های کودک و نوجوان در جهان است.
کتابی را بخواند که مهارت‌های زندگی را به کودکان آموزش می‌دهد.
کتابی را بخواند که داستان آن در ستایش کتاب و کتاب‌خوانی است و برای کودکان و نوجوانان نوشته شده است.

دوستان عزیز لاک‌پشت پرنده! به‌خاطر کتاب‌ها و بچه‌ها به این چالش بپیوندید تا با هم کتاب بخوانیم و درباره‌ی کتاب‌هایی که می‌خوانیم، گپ بزنیم. می‌توانید این یادداشت و یا تصویر چالش را برای دوستانتان ارسال کرده و از آن‌ها هم دعوت کنید. برای این‌که از روند کتاب‌خوانی هم‌دیگر باخبر شویم، کافی است پای نوشته‌ها و عکس‌هایمان در وبلاگ و اینستاگرام و توییتر و فیس‌بوک و غیره هشتگ #لاکپشت‌_‌پرنده‌۹۵ را بنویسیم. برای اجرای این چالش تا فروردین سال ۹۶ فرصت داریم و کافی است هر ماه، دو مورد را عملی کنیم تا در پایان سال، بیست و چهار عنوان کتاب کودک و نوجوان خوانده باشیم.

ترانه‌ی لاک‌پشت پرنده

ترانه‌ی «لاک‌پشت پرنده» در اسفند‌ماه ۱۳۹۲ توسط گروه آدمک ساخته و به لاک‌پشت پرنده اهدا شد. این ترانه، در دو دوره‌‌ از مراسم اهدای نشان لاک‌پشت پرنده به برترین کتاب‌های کودک و نوجوان، در شهرکتاب مرکزی توسط گروه آدمک اجرا شد. این‌جا بشنوید.

نوروزتان مبارک